Prema dokumentima koje sam našao u dubrovačkoj arhivi, bila je to veličanstvena bitka u kojoj su poginula oba vladara, sultan Murat i Lazar, kojeg dokumenti nazivaju kraljem i despotom, a žrtve su na obe strane bile tolike da na kraju ni jedni ni drugi nisu mogli proslaviti pobedu. Turci su do duše oterani iz Srbije, ali su se ubrzo vratili sa novom vojskom. Možda je najbolje reći da je to bila pirova pobeda Srba.
Još svi mrtvi iz Kosovskog boja nisu bili ni sahranjeni, a sa severa su u Srbiji provalili Mađari. Sa vojskom desetkovanom u ratovima sa Turcima i međusobnim sukobima za vlast, plemstvom koje je u Bosni već prešlo na katolicizam, maloletnim Lazarovim sinovima koji nisu mogli preuzeti presto i kraljem Tvrtkom I Kotromanićem zauzetim osvajanjem Dalmacije, Srbija se našla u vrlo teškoj situaciji.
Tada je do izražaja došao genij kneginje Milice koju je narod sa pravom prozvao caricom. Pred njom je bio izbor: mogla je prihvatiti ugarsku okupaciju, mogla je preći na katolicizam i priznati prvenstvo ostarelom Stefanu Dabiš (koji je taman nasljedio Tvrtka) ili ući i vazalni odnos sa Turcima.
Istorija je pokazala dalekovidnost njezinog poteza. Da je prihvatila ugarsku okupaciju, Srbija bi već 1402. pala pod Turke, a da je prešla na katolicizam, prošla bi kao i bosanskom plemstvo koje ni savijanje kolena pred papom nije spasilo od osmanske okupacije.
Miličin sin, Stefan Lazarević, prvo je u bici kod Nikopolja 1396. sa svojom teškom konjicom bio odlučujući faktor u pobedi Turske nad Ugarskom i na taj otklonio mogućnost ugarske okupacije Srbije, a onda se posle bitke kod Angore 1402. oslobodio turskog vazalstva i ubrzo napravio jednu od najjačih srpskih država u istoriji.
Govori Srbija: Čitav ciklus narodne epske poezije posvećen je Marku Kraljeviću, sinu kralja Vukašina Mrnjavčevića, koji je stolovao u Prilepu u današnjoj Makedoniji. Narod je Marka opevao kao neustrašivo i hrabrog junaka, zaštitnika nemoćnih i slabijih, borca za pravdu i istinu.
Svedoci smo da jedan broj istoričara Marka Kraljevića prikazuje u drugačijem svetlu – kao turskog vazala koji je služio njihovim interesima. Da li je Marko junak ili vazal ili možemo reći da jedno drugo ne isključuje?!
Dr Goran Šarić: Narod sigurno svoje najlepše epske pesme ne bi posvetio izdajniku i turskom slugi. Da je kraljević Marko bio turski vazal, onda bi sudelovao u Kosovskom boju na strani Turaka, kao i ostali turski vazali.
Marka ne samo da nema među turskim vazalima u Kosovskom boju, nego Turcima nije dozvolio da prođu pored Prilepa gde je stolovao, pa su na Kosovo išli dužim, zaobilaznim putem, preko teritorije turskog vazala Dragaša.
Konstantin Mihailović, koji je kao janjičar služio u turskoj vojsci, u svom delu nazvanom “Janjičareve uspomene” („Letopis o turskoj upravi“) piše da je Bajazit nakon Kosovske bitke napao kraljevića Marka.
To znači da se Marko od 35 godina koliko je bio vladar (od toga 24 samostalan), najmanje 30 godina borio protiv Turaka.
No, hrišćanske države padale su jedna po jedna pod tursku vlast i pred Markom se u poslednjoj godini života našao izbor koji je pokazao svu veličinu njegovog karaktera i učinio ga legendarnim junakom ne samo srpskih narodnih pesama, već ga se slavilo od Slovenije do Bugarske, od Rumunije do Albanije.
