To da su turske dahije 1804. godine pogubile veliki broj najviđenijih srpskih starešina, trgovaca i crkvenih velikodostojnika što je zapravo bio uvod u Prvi srpski ustanak, dobro je poznato.
Ipak, da li znate šta je na kraju bilo sa Aganlijom, Kučuk Alijom, Mula Jusufom i Mehmed-agom Fočićem? I ko su uopšte bile dahije?
Na današnji dan 1804. godine janjičarske starešine – dahije, počele su “seču knezova”- ubijanje najviđenijih vođa srpskog naroda, u pokušaju da spreče pobunu protiv njihovog zuluma.
O tome koliko je ljudi tih nekoliko dana početkom 1804. godine ubijeno, brojke se razlikuju. Neki navode cifru od oko 70 narodnih prvaka, dok ima onih koji tvrde da je mrtvih bilo više od 150. Među prvim žrtvama bili su knez Aleksa Nenadović i Ilija Birčanin.
Ko su bili ljudi koji su naredili ovakav pokolj i izazvali bes naroda?
Dahije su bile vođe janjičarskih jedinica u Beogradskom pašaluku. Njih četvorica – Aganlija, Kučuk Alija, Mula Jusuf i Mehmed-aga Fočić su, nakon što su ubili prethodnog pašu, podelili zemlju među sobom i faktički vladali nezavisno od vlasti u Carigradu.
Zajedničku vlast su vršili iz Beograda, sami su ubirali poreze, sudili i ubijali po sopstvenoj volji – objašnjava za Dnevno.rs istoričar Stanislav Sremčević.
Teror koji su dahije zavele trajao je više od tri godine i nezadovoljstvo naroda bilo je ogromno. Zato i ne čudi što je među stanovništvom – trgovcima, starešinama, ali čak i nekim Turcima koji su živeli na prostoru Srbije, počelo da se govori o organizovanom otporu.
Vesti o ujedinjenju potlačenih stigla je do dahija. Plašeći se većih nemira, oni su naredili pogubljenja viđenijih Srba širom pašaluka, naročito onih koji su se već istakli u borbi protiv janjičara.
“Voda ga donela, voda ga odnela”
Zanimljivo je da glava Aganlije nikada nije pronađena. Prema predanju, nju je u Dunav ispustio čovek koji je trebalo da je opere i pripremi za nošenje u Beograd.
Ipak, Srbi za ovim nisu mnogo žalili, a zato što se pričalo da je Aganlija došao kao čamdžija Savom iz Bosne, u narodu je nastala izreka: “Voda ga donela, voda ga odnela.”
Ovaj potez samo je ubrzao izbijanje pobune. Na Sretenje, na Saboru u Orašcu 14. februara 1804. donesena je odluka da se podigne buna na dahije koja se kasnije pretvorila u Prvi srpski ustanak.
– Nakon početka bune, dahije su se uspaničile. Tražile su pomoć od okolnih turskih velikodostojnika, ali niko nije želeo da im izađe u susret.
Treba naglasiti da su oni bili otpadnici od vlasti sultana Selima III, tako da pomoć nisu mogli da traže od Carigrada i tako su mogli da se oslone samo na svoje jedinice –ističe Sremčević.
Posle meseci otpora i borbi po pašaluku, a naročito oko Beograda koji je bio pod opsadom, dahije nisu imale drugog izbora nego da pobegnu na dunavsko ostrvo Adu Kale koje se nalazilo kod Kladova.
U pokušaju da umiri Srbe, iz Carigrada je u avgustu kao izaslanik stigao Bećir-paša koji je imao sultanovo ovlašćenje da ubije svu četvoricu dahija. Tako oni nisu uspeli da izbegnu kaznu za svoja zlodela.
Bećir-paša je naredio lokalnim turskim komandantima da dozvole ustanicima da ubiju dahije. Prema istorijskim izvorima, to je učinio Milenko Stojković, komandant i kasnije srpski vojvoda.
